Overwerken in het MKB, wat zegt de wet?

Wat is overwerken?

Er is sprake van overwerk als je werknemer meer uren werkt dan is afgesproken. Als je werknemer bijvoorbeeld een contract heeft voor 40 uur per week en hij 48 uur werkt, dan heeft hij 8 uur overgewerkt.

Je kunt een werknemer vragen om over te werken als het bijvoorbeeld heel druk is in een bepaalde periode of als een andere werknemer ziek is.

Verschil overwerk en meerwerk

Er is een verschil tussen overwerk en meerwerk. Er is sprake van meerwerk als een parttime werknemer extra werkt, maar zijn gewerkte uren niet boven die van een fulltime dienstverband uitkomen. 

De regels voor meerwerk zijn net iets anders dan voor overwerk. Bekijk de regels voor meerwerk.

Wat zegt de wet over overwerken?

In de Nederlandse wet staan geen specifieke regels voor overwerk. Als je te maken hebt met een collectieve arbeids­overeenkomst (cao) in jouw branche, kunnen er wel bepaalde regels voor overwerk gelden.

Als er geen cao van kracht is, kun je zelf afspraken maken met je werknemers. Die afspraken leg je vast in een bedrijfsreglement, personeels­handboek of individuele arbeidscontracten. Als je werknemers dit ondertekenen gaan ze akkoord met de bedrijfsregels voor overwerk.

Regels arbeidstijdenwet

Je mag als werkgever verwachten dat je werknemer af en toe overwerkt als dat nodig is. Het is belangrijk dit altijd in goed overleg te doen. Houd je daarbij ook aan de regels van de Arbeidstijdenwet.

Krijg grip op personeels­kosten

Lees het gratis whitepaper met daarin de waarde van personeel, alle personeels­kosten op een rij en 5 manieren om te besparen.

Download gratis PDF

Wat zegt de Arbeidstijdenwet?

In de Arbeidstijdenwet staan de belangrijkste regels voor werk- en rusttijden. Ook als je een werknemer een enkele keer vraagt om overuren te maken, moet je wel blijven voldoen aan deze wet. Wat staat erin?

Een werknemer mag:

• Maximaal 12 uur achter elkaar werken.
• Maximaal 60 uur per week werken.
• Gemiddeld maximaal 48 uur per week werken over een periode van 16 aaneengesloten weken.

Rusttijd

Een werknemer heeft recht op:

• Minimaal 11 uur rust na afloop van een werkdag.
  • Eén keer in de week in te korten tot 8 uur als daar een goede reden voor is.
• Minimaal 36 uur rust na een werkweek.
  • Ook hier mag je sporadisch van afwijken, als dat nodig is. In dat geval heeft een werknemer alsnog recht op:
• Minimaal 72 uur (3 dagen) onafgebroken rust in een periode van 14 dagen.

Pauzes

Op een werkdag van meer dan 5,5 uur heeft je werknemer recht op:

• Twee pauzes van minimaal 15 minuten of één pauze van 30 minuten.
• Extra pauzetijd van minimaal 15 minuten als hij meer dan 10 uur werkt op een dag.

Voor nachtdiensten gelden strengere regels. Ook voor zwangere vrouwen en jongeren gelden aangepaste regels. Lees meer over de belangrijkste regels voor werktijden.

Contract aanpassen bij structureel overwerk

Als je een werknemer vaak laat overwerken mag hij vragen om een aanpassing van de uren in zijn arbeidscontract. Dat kan op basis van het zogenoemde rechtsvermoeden van de arbeidsduur of arbeidsomvang.

Als het aantal uren van je werknemer in de afgelopen drie maanden elke maand hoger was dan zijn contracturen, heeft hij recht op aanpassing van zijn contract.

Wil je het rechtsvermoeden weerleggen dan moet je kunnen bewijzen dat het overwerk tijdelijk is en dat uitbreiding van de arbeidsuren daarom niet nodig is.

Is een overwerktoeslag verplicht?

Moet je overuren uitbetalen? Dat is afhankelijk van de geldende afspraken in de cao of in het contract met je werknemer. Het is gebruikelijk in ieder geval loon te betalen over alle gewerkte uren, dus ook overuren.

Daarnaast kan er sprake zijn van een overwerktoeslag. Dat is een extra vergoeding bovenop het loon dat je betaalt. Bijvoorbeeld 50 procent extra loon voor overwerkuren. Daarmee kun je werknemers motiveren extra uren te werken.

Een overwerktoeslag is niet verplicht, tenzij dit is afgesproken in de cao, een personeels­reglement of het arbeidscontract.

In sommige cao's wordt een overwerktoeslag pas gegeven bij veel overwerk. Bijvoorbeeld: voor de eerste vijf overuren per maand geldt het gewone uurloon. Voor uren die meer gewerkt worden, geldt een toeslag van 25 procent (125% van het gewone uurloon).

Andere compensatie voor overwerk 

Je kunt ook kiezen voor een andere beloning van overwerk. In de horeca is er bijvoorbeeld geen overwerktoeslag. Een werknemer kan daar kiezen voor uitbetaling van zijn overgewerkte uren (100%) óf extra vrije uren. Je kunt werknemers dus ook uitbetalen in tijd.

Als je kiest voor een tijd-voor-tijd-regeling, let dan op met werknemers die het minimumloon verdienen of net iets meer. Je werknemers hebben namelijk recht op het minimumloon over al hun gewerkte uren, ook overwerkuren. Je mag hier alleen van afwijken als dat in de geldende cao staat voor jouw branche. 

Overwerk en atv-dagen, hoe werkt dat?

Overwerken wordt soms ook beloond met met atv-dagen. Atv-dagen zijn roostervrije dagen die je werknemers kunnen opbouwen in het kader van arbeidstijdverkorting (atv).

Als je werknemer meer uren werkt dan in het arbeidscontract staat, kan hij deze overuren opsparen. De opgebouwde atv-uren mag hij vervolgens opnemen als een roostervrije dag. 

Atv kan een mooie secundaire arbeidsvoorwaarde zijn voor werknemers. Je hoeft ze dan bij overwerk geen extra loon te betalen.

Hoe werkt atv precies?

Wat zijn de voorwaarden voor werkgevers? Lees meer over atv-dagen.

Wat zijn de regels bij meerwerk?

Er is sprake van meerwerk als een parttime werknemer extra werkt, maar zijn gewerkte uren niet boven die van een fulltime dienstverband uitkomen. Werkt hij wel meer dan een fulltimer, dan is er ook sprake van overwerk. Bijvoorbeeld:

• Fulltimers in jouw bedrijf hebben een contract voor 40 uur.
• Een bepaalde parttime werknemer heeft een contract voor 24 uur.
• Je vraagt hem eenmalig 8 uur extra te werken. Hij werkt die week dus 32 uur. Er is sprake van 8 uur meerwerk.
• Als je hem vraagt 20 uur extra te werken in een week, maakt hij in totaal 44 uur. Er is dan sprake van 16 uur meerwerk én 4 uur overwerk.

Waarom is er verschil tussen meerwerk en overwerk?

Het verschil tussen meerwerk en overwerk is vooral belangrijk bij de beloning. Voor meerwerk moet je een werknemer zijn normale loon betalen. Deze meerwerkuren tellen ook mee voor de berekening van zijn vakantietoeslag en een eventuele dertiende maand.

Je mag over meerwerk geen toeslag betalen. Bij overwerk wel.

Deze verplichting voor meerwerk geldt sinds 1994 toen het Europese Hof van Justitie bepaalde dat parttimers en fulltimers voor hetzelfde aantal gewerkte uren dezelfde totale beloning moeten ontvangen.

Hoge WW-premie bij overwerk?

Als een werknemer vaak overwerkt krijg je mogelijk te maken met een hogere ww-premie. Wanneer is dat het geval?

Als je een werknemer hebt met een vast contract voor minder dan 35 uur, betaal je normaal gesproken een lage ww-premie. Maar als je in een kalenderjaar meer dan 30 procent extra uren aan loon uitbetaalt dan in de arbeids­overeenkomst is vastgelegd, moet je de lage ww-premie herzien.

De Belastingdienst bekijkt met terugwerkende kracht of er sprake is van overwerk over het betreffende kalenderjaar. Als het meer dan 30 procent is zul je alsnog de hoge ww-premie moeten betalen.

Voorbeeld ww-premie bij overwerk

Stel: je werknemer heeft een vast arbeidscontract voor 24 uur per week. Maar je vraagt hem geregeld over te werken. Na een kalenderjaar blijkt dat hij gemiddeld 34 uur per week heeft gewerkt. Zijn extra uren heb je ook uitbetaald. Je moet dan alsnog de hoge ww-premie betalen over al zijn verloonde uren.

Hoeveel ww-premie betaal jij? Bekijk de huidige tarieven en rekenvoorbeelden.

Meer vragen over overwerken

• Wanneer is overwerken verplicht?

  Overwerken is niet verplicht, behalve als er afspraken zijn gemaakt in een cao of in het arbeidscontract. Je mag als werkgever wel verwachten dat je werknemer af en toe overwerkt als dat nodig is. Het is belangrijk dit altijd in goed overleg te doen. Houd je daarbij in ieder geval aan de regels in de Arbeidstijdenwet.

• Wat zijn de regels voor overwerk in de horeca voor 2024?

  De regels voor overwerk in de horeca zijn vastgelegd in de horeca-cao. Je mag een werknemer meer dan 38 uren per week laten werken. Zo kun je pieken en dalen opvangen. Daarnaast mag één dienst in de horeca niet langer dan 12 uren zijn en per week maximaal 60 uren. Maar over een heel jaar mag een werknemer niet meer dan de wettelijke 1.976 uur werken. Dat is gemiddeld 38 uur per week. Lees meer over overwerk in de horeca. 

• Wanneer is er sprake van rechtsvermoeden arbeidsduur?

  Als je een werknemer regelmatig laat overwerken kan er sprake zijn van een rechtsvermoeden van de arbeidsduur of arbeidsomvang. Als het aantal uren van je werknemer in de afgelopen drie maanden elke maand hoger was dan zijn contracturen, heeft hij recht op aanpassing van zijn contract. Behalve als je kunt bewijzen dat het overwerk tijdelijk is.

• Welke oplossingen zijn er voor een personeels­tekort?

  Kom je structureel werknemers tekort? En lukt het niet om nieuwe mensen te vinden? Bekijk dan deze 7 oplossingen voor je personeels­tekort. Wie weet zit er voor jouw bedrijf wel een gouden idee tussen.

Ben jij aantrekkelijk?

Hoe zorg je dat personeel gemotiveerd blijft? Laat zien dat je een goede werkgever bent. Met deze gratis test ontdek je of jij klaar bent voor nieuw personeel.

Start checklist